Zaburzenia psychiczne są chorobą cywilizacyjną. Według WHO, depresja – najczęstsza z tych
zaburzeń – w 2020 r. będzie pierwszą przyczyną niesprawności do pracy, co świadczy o skali
problemu. Żartem - nieco gorzkim - można powiedzieć, że ludzie dzielą się na tych, co już byli u
psychiatry i tych, co go odwiedzą.
DEPRESJA
Najczęstszym zaburzeniem psychicznym - obejmującym kilkanaście procent populacji - jest depresja.
Jej objawy to: obniżona aktywność, spadek nastroju, smutek, zaniżona samoocena, poczucie winy, często
zaburzenia rytmów biologicznych, z wybudzaniem się nad ranem i spadkiem łaknienia. Występowanie
i nasilenie depresji można oszacować samemu wykonując skalę samooceny Becka.
Oceniamy samopoczucie średnio z ostatniego miesiąca lub tygodnia. Suma punktów
powyżej 10 kwalifikuje do leczenia. SKALA DEPRESJI BECK
A
0. Nie jestem smutny ani przygnębiony
1. Odczuwam często smutek, przygnębienie
2. Przeżywam stale smutek, przygnębienie i nie mogę się uwolnić od tych przeżyć
3. Jestem stale tak smutny i nieszczęśliwy, że jest to nie do wytrzymania
B
0. Nie przejmuję się zbytnio przyszłością
1. Często martwię się o przyszłość
2.Obawiam się, że w przyszłości nic dobrego mnie nie czeka
3.Czuję, że przyszłość będzie beznadziejna i nic tego nie zmieni
C
0.Sądzę, że nie popełniłem większych zaniedbań
1.Sądzę, że czynię więcej zaniedbań niż inni
2.Kiedy spoglądam na to co robiłem, widzę więcej mnóstwo błędów i zaniedbań
3. Jestem zupełnie niewydolny i wszystko robię źle
D
0. To co robię sprawia mi przyjemność
1. Nie cieszy mnie to, co robię
2. Nic mi nie daje teraz prawdziwego zadowolenia
3. Nie potrafię przeżywać zadowolenia i przyjemności, wszystko mnie nuż
E
0. Nie czuje się winnym wobec siebie, ani wobec innych
1. Dość często miewam wyrzuty sumienia
2. Często czuje, że zawiniłem
3.Stale czuję się winnym
F
0. Sądzę, że nie zasługuję na karę
1. Sądzę, że zasługuję na karę
2. Spodziewam się ukarania
3. Wiem, że jestem karany
G
0. Jestem z siebie zadowolony
1.Nie jestem z siebie zadowolony
2.Czuję od siebie niechęć
3.Nienawidzę siebie
H
0.Nie czuję się gorszy od innych ludzi
1. Zarzucam sobie, że jestem nieudolny i popełniam błędy
2. Stale potępiam się za popełnione błędy
3. Winię siebie za wszystko zło które istnieje
I
0. Nie myślę o odebraniu sobie życia
1. Myślę o samobójstwie, ale nie mógłbym tego dokonać
2. Pragnę odebrać sobie życie
3. Popełnię samobójstwo, jak będzie odpowiednia sposobność
J
0. Nie płaczę częściej niż zwykle
1. Płaczę częściej niż dawniej
2. Ciągle chce mi się płakać
3. Chciałbym płakać, ale nie jestem w stani
K
0. Nie jestem bardziej podenerwowany niż dawniej
1. Jestem bardziej nerwowy i przykry niż dawniej
2. Jestem stale zdenerwowany lub rozdrażniony
3.Wszystko co dawniej mnie drażniło stało się obojętne
L
0. Ludzie interesują mnie jak dawniej
1.Interesuję się ludźmi mniej niż dawniej
2.Utraciłem większość zainteresowań innymi ludźmi
3.Utraciłem wszelkie zainteresowanie innymi ludźmi
M
0. Decyzje podejmuję tak łatwo jak dawniej
1. Częściej niż kiedyś odwlekam podjęcie decyzji
2. Mam duże trudności z podjęciem decyzji
3. Nie jestem w stanie podjąć żadnych decyzji
N
0. Sądzę, że wyglądam gorzej niż dawniej
1.Martwię się tym, że wyglądam staro i nieatrakcyjne
2.Czuję, że wyglądam coraz gorzej
3.Jestem przekonany, że wyglądam okropnie i odpychająco
O
0. Mogę pracować jak dawniej
1. Z trudem rozpoczynam każdą czynność
2. Z wielkim wysiłkiem zmuszam się do zrobienia czegokolwiek
3. Nie jestem w stanie nic zrobić
P
0. Sypiam dobrze, jak zwykle
1. Sypiam gorzej niż dawniej
2.Rano budzę się 1-2 godziny za wcześnie i trudno mi zasnąć
3.Budzę się kilka godzin za wcześnie i nie mogę usnąć
Q
0. Nie męczę się bardziej niż dawniej
1. Męczę się znacznie łatwiej niż poprzednio
2.Męczę się wszystkim co robię
3.Jestem zbyt zmęczony, aby cokolwiek robić
R
0.Mam apetyt nie gorszy niż dawniej
1.Mam trochę gorszy apetyt
2.Apetyt mam wyraźnie gorszy
3.Nie mam w ogóle apetytu
S
0.Nie tracę na wadze ciała (w ok. ostatniego miesiąca)
1.Straciłem na wadze ciała nie więcej niż 2 kg
2. Straciłem na wadze ciała nie więcej niż 4 kg
3.Straciłem na wadze ciała nie więcej niż 6 kg
T
0.Nie martwię się o swoje zdrowie bardziej niż zawsze
1.Martwię się swoimi dolegliwościami, mam rozstrój żołądka, zaparcia , bóle
2.Stan mojego zdrowia bardzo mnie martwi, często o tym myślę
3.Tak bardzo się martwię o swoje zdrowie, że nie mogę o niczym innym myśle
U
0.Moje zainteresowania seksualne nie uległy zmianom
1.Jestem mniej zainteresowany sprawami płci (seksu)
2.Problemy płciowe wyraźnie mniej mnie interesują
3.Utraciłem wszelkie zainteresowanie sprawami seksu.
Depresja występuje w przebiegu choroby afektywnej (afekt - z gr. nastrój) jednobiegunowej albo
dwubiegunowej (jednobiegunowa nawracające w różnym rytmie depresje, dwubiegunowa – nawracające
depresje i stany jej przeciwstawne tzw. manie)
Objawy depresji mogą wystąpić też w:
- reakcji na stres
- zaburzeń adaptacyjnych (np. stan żałoby, bezrobocie, problemy w pracy, sytuacja po rozwodzie, kłopoty finansowe etc.)
- w przebiegu uzależnień, także uzależnienia od alkoholu
- w organicznym (np. po urazie, u ludzi starszych itp.) uszkodzeniu mózgu
- w zaburzeniach odżywiana
Szczególną postacią depresji są depresje sezonowe („ zimowe”), przebiegające z nadmiernym zapotrzebowaniem na sen oraz wzrostem łaknienia.
Depresja w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym może być podobna w obrazie klinicznym do depresji sezonowej. Mania w tym zaburzeniu to stan wzmożonej aktywności oraz nastroju, małego zapotrzebowania na sen i jedzenie, przekonanie o własnej wszechmocy, często gniewliwość, rozrzutność, bywają urojenia wielkościowe.
Ryzyko "dwubiegunowości" można ocenić przy pomocy poniższego kwestionariusza.
Kwestionariusz zaburzeń nastroju
Czy był w Twoim życiu okres, kiedy byłeś inny niż zazwyczaj?
- czułeś sie tak dobrze i tak „super”, że inni ludzie myśli, że nie jesteś zwykłym, normalnym sobą
lub byłeś na takim wyżu, że wpadłeś w kłopoty?
- byłeś tak rozdrażniony, ze krzyczałeś na innych lub zaczynałeś bójki lub kłótnie?
- byłeś znacznie bardziej pewny siebie niż zwykle?
- spałeś znacznie mniej niż zazwyczaj i byłeś wyspany?
- mówiłeś znacznie więcej i szybciej niż zazwyczaj?
- miałeś gonitwę myśli i nie mogłeś jej powstrzymać?
- tak łatwo rozpraszały Cie wydarzenia wokół Ciebie, że miałeś kłopoty z koncentracja i utrzymaniem uwagi?
- miałeś znacznie więcej energii niż zazwyczaj?
- byłeś znacznie bardziej aktywny i robiłeś więcej rzeczy niż zwykle?
- byłeś znacznie bardziej towarzyski niż zwykle, np. telefonowałeś do przyjaciół w środku nocy?
- byłeś znacznie bardziej zainteresowany seksem niż zwykle? - robiłeś rzeczy dla Ciebie niezwykłe lub rzeczy, o których można by powiedzieć, że są zbędne, pochopne czy ryzykowne?
- wydawałeś pieniądze w sposób, który sprowadził kłopoty na Ciebie lub Twoja rodzinę?
TAK, NIE Odpowiedź tak na siedem lub więcej pytań wskazuje na cechy dwubiegunowości. Wymaga leczenia.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe - dodać należy - są chorobą ludzi wybitnych. Cierpiało na nie wielu literatów, kompozytorów, także polityków (np. Zbigniew Herbert, L. Beethowen, E. Dickinson, S. Plath, W. Churchill) .
ZABURZENIA NERWICOWE
Drugą grupą zaburzeń, również obejmującą kilkanaście procent populacji, są zaburzenia nerwicowe. Wśród nich:
- zaburzenia paniczne ( lęk napadowy: nagle, bez uchwytnej przyczyny, występujące stany kołatania serca z przeczuciem rychłego omdlenia lub zawału serca, wtórnie- lęk przed samodzielnym poruszaniem się, przebywaniem w miejscach, z których trudna jest natychmiastowa ucieczka bez wzbudzania sensacji ( supermarket, kościół, środki komunikacji publicznej). Tacy pacjenci często peregrynują po innych lekarzach – np. kardiologach – potem dopiero trafiają do psychiatry - zaburzenia fobiczne ( lęk przed konkretną rzeczą lub sytuacją)
- zespół natręctw – natrętne myśli i czynności, często niezgodne z systemem wartości.
Plagą XXI w są też zaburzenia snu i zaburzenia odżywiania. W bezsenności niezmiernie groźne jest wtórne uzależnienie od BDZ ( grupa leków takich jak: relanium, xanax, których ofiarą był Michael Jackson)
ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE
Są to zaburzenia, w przebiegu których, występują urojenia ( zaburzenia myślenia) oraz omamy ( zaburzenia spostrzegania) Jest to najpoważniejsza grupa zaburzeń pychicznych, spośród których najbardziej znana jest schizofrenia ( 1% populacji). Na szczęście są to zaburzenia najrzadsze.
UZALEŻNIENIA
Póki co, w Polsce najczęstsze jest uzależnienie od alkoholu. Istnieje możliwość oceny występowania ryzyka tego problemu, przy użyciu poniższego testu uzależnienia od alkoholu (Michigan Alcoholism Screening Test):
Test MAST
1. Czy uważa Pan/Pani, że pije Pan/Pani w normie ( mniej lub tyle co inni )?...
(2 pkt za „nie”)
2. Czy kiedykolwiek wstał Pan/Pani rano po piciu poprzedniego dnia i nie pamiętał Pan/Pani części poprzedniego dnia?... (2 pkt za „tak”)
3. Czy Pana/Pani małżonka(ek), rodzice albo ktoś z bliskiej rodziny miał do Pana/Pani żal lub pretensje o picie?... (1 pkt za „tak”)
4. Czy potrafi Pan/Pani przerwać picie bez wysiłku po wypiciu jednego lub dwu kieliszków?... (2 pkt za „nie”)
5. Czy miał Pan/Pani kiedyś poczucie winy z powodu picia?... (1 pkt za „tak”)
6. Czy przyjaciele i krewni uważają Pana/Panią za pijącego w normie (mniej lub tyle samo co inni)?… (2 pkt za „nie”)
7. Czy zawsze potrafi Pan/Pani przerwać picie, kiedy tego Pan/Pani chce… (2 pkt za „nie”)
8. Czy kiedykolwiek był Pan/Pani na zabraniu Anonimowych Alkoholików lub podobnego ruchu?... (5 pkt za „tak”)
9. Czy kiedykolwiek brał Pan/Pani udział w bójce po wypiciualkoholu?... (1 pkt za „tak”)
10. Czy Pana/Pani picie było kiedykolwiek przyczyną konfliktów między Panem/Panią, a małżonkiem, rodzicami, albo krewnymi?... (2 pkt za „tak”)
11. Czy Pana/Pani małżonek albo inny członek rodziny kiedykolwiek zwracał się o pomoc z powodu Pana/Pani picia... (2 pkt za „tak”)
12. Czy kiedykolwiek stracił Pan/Pani przyjaciela z powodu picia?... (2 pkt za „tak”)
13. Czy kiedykolwiek miał Pan/Pani kłopoty w pracy, w szkole, z powodu picia?...
(2 pkt za „tak”)
14. Czy kiedykolwiek stracił Pan/Pani pracę z powodu picia?... (2 pkt za „tak”)
15. Czy kiedykolwiek nie dotrzymał Pan/Pani zobowiązań opuścił Pan/Pani dom lub pracę na 2 dni lub więcej z powodu picia alkoholu?... (2 pkt za „tak”)
16. Czy pije Pan/Pani dość często do południa?... (1 pkt za „tak”)
17. Czy ktoś powiedział Panu/Pani, że ma Pan/Pani chorą wątrobę (np. marskość)?...
(2 pkt za „tak”)
18. Czy miał Pan/Pani kiedyś po dłuższym piciu alkoholu majaczenia alkoholowe (Delirium tremens), albo silne drżenie mięśniowe, albo słyszał Pan/Pani głosy lub widział rzeczy, których naprawdę tam nie było?…(5 pkt za majaczenie alkoholowe, 2 pkt za pozostałe)
19. Czy kiedykolwiek zgłaszał się Pan/Pani do kogoś z prośbą o pomoc z powodu picia?... (5 pkt za „tak”)
20. Czy kiedykolwiek był Pan/Pani w szpitalu z powodu picia?…(5 pkt za „tak”)
21. Czy kiedykolwiek był Pan/Pani pacjentem oddziału psychiatrycznego, a picie było przynajmniej częściową przyczyną, dla której tam się Pan/Pani znalazł?... (2 pkt za „tak”)
22. Czy kiedykolwiek zwracał się Pan/Pani do szpitala, poradni, lekarza, psychologa lub duchownego, z powodu kłopotów emocjonalnych, które przynajmniej częściowo były związane z alkoholem?…(2 pkt za „tak”)
23. Czy kiedykolwiek był Pan/Pani zatrzymany za jazdę po pijanemu?...
(2 pkt za każde zatrzymanie)
24. Czy był Pan/Pani kiedyś zatrzymany lub osadzony w areszcie, choćby no kilka godzin z powodu zachowań spowodowanych alkoholem?... (2 pkt za każde zatrzymanie)
Jeśli uzyskał Pan/Pani 5 punków i więcej – występuje uzależnienie od alkoholu.
LEKI PSYCHOTROPOWE
Współczesne leki psychotropowe (tu informacja: leki psychotropowe to leki mające punktu uchwytu w mózgu, w tym ujęciu - aspiryna też jest lekiem psychotropowym), wykazują znikome objawy uboczne, mają szybki początek działania, są dobrze tolerowane, nie uzależniają. Są po to, by pomóc, a nie zwielokrotniać cierpienie. Kompleksowe leczenie psychiatryczne, wymaga zwykle stosowania zarówno farmako -, jak i psychoterapii.
